Page 48 - Ekologia prokreacji 2021

3 . Ból płodu 47

nam ciąże bliźniacze. Okolica wokół ust, ręce i kończyny dolne stają
się wrażliwe na dotyk odpowiednio w połowie 7., 10. i w 14. tygo-
dniu ciąży. Drogi wzgórzowo-korowe, istotne w odbieraniu bodźców,
docierają do części kory odpowiedzialnej za zmysł dotyku około
23. tygodnia. Dojrzewanie rzeczonej części pierwotnej kory trwa
w okresie poporodowym. Pierwsze receptory bólu pojawiają się
w 7. tygodniu ciąży, a do 20. tygodnia są już obecne w całym ciele.
Odczuwanie bólu wymaga rozwiniętego systemu nerwowego, a po
26. tygodniu płód posiada już odpowiednie do tego połączenia ner-
wowe. Potencjały wywołane poprzez zmysł dotyku (SEP) można
zarejestrować w korze w 29. tygodniu ciąży, co wskazuje na rozpo-
częcie funkcjonowania właśnie w tym okresie drogi prowadzącej
z zewnątrz do kory mózgowej. Dodatkowo SEP mogą stanowić do-
wód przetwarzania informacji o bólu w części kory odpowiedzialnej
za zmysł dotyku. Najwcześniejsze reakcje na bolesne bodźce, tj.
odruchy motoryczne, można wykryć w połowie 7. tygodnia ciąży. Już
około 16–18. tygodnia przepływ krwi w mózgowiu płodu zwiększa
się podczas wykonywania procedur inwazyjnych. U 23-tygodniowe-
go płodu odnotowano zwiększenie się poziomu noradrenaliny, kor-
tyzolu i betaendorfin w osoczu wskutek wkłucia się w unerwioną
żyłę wątrobową w celu dokonania transfuzji wewnątrzmacicznej.
Wkłucie się w tym samym celu w nieunerwiony przyczep pępowiny
nie przyniosło wyżej wymienionego efektu. Bolesne bodźce wywo-
łują szeroką gamę reakcji bez kontaktu z korą mózgowia, jak na przy-
kład uaktywnienie osi podwzgórze–przysadka czy też
autonomicznego układu nerwowego. U wcześniaków urodzonych
po 28. tygodniu ciąży najbardziej wymownymi wskaźnikami bólu są
zmiany w aktywności twarzy, zmiany stanów snu i aktywności oraz
zmiany fizjologiczne tętna i utlenowania krwi. Jednym z najważniej-
szych efektów odczucia bólu jest długotrwała reakcja stresowa. Skła-
da się ona z widocznych zmian w ciśnieniu krwi, przepływie krwi
przez mózgowie i hipoksemii, co może prowadzić do krwotoku we-
wnątrzczaszkowego. Co więcej, doznawanie bólu przez płody i no-
worodki może spowodować zmianę odczuwalnego progu bólu oraz
związanych z nim anormalnych zachowań w dalszym życiu”.
(A. S. Kadić, M. Predojević, Fetal neurophysiology according to gestational age,
w: „Seminars in Fetal & Neonatal Medicine”, Vol. 17, 2012, s. 256–260)